بره موم یکی از قدیمی ترین داروهای دنیا است. این ماده می تواند عفونت ها را از بین ببرد و سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند درمان دیابت نوع دوم کمک کند. بره موم از زمان های بسیار کهن مورد استفاده قرار گرفته است. حتی در مصر باستان، مردم این ماده را مقدس و هدیه از جانب خدایان می دانسته اند. در ادامه با فواید بره موم، عوارض جانبی و احتمالی آن و اطلاعات مربوط به مقدار دوز مصرفی آن آشنا خواهیم شد.

بره موم یا پروپولیس چیست؟

بره موم، که با عنوان چسب زنبور نیز شناخته می شود، ماده ای است که در محیط سرد سخت و شکننده در دمای محیط حالتی بسیار چسبنده و مومی شکل دارد . کلمه ی “پروپولیس” در زبان یونانی به معنی “حومه ی شهر” می باشد. از آنجایی که زنبور ها از پروپولیس در اطراف کندوهایشان جهت تقویت و ضد عفونی و دفاع از این کندوها استفاده می کردند، این نام برای این ماده انتخاب شد.
بره موم توسط زنبورهای عسل با استفاده از بخش های مختلف گیاهان و شیره ی آن ها تولید می شود. زنبورها از بره موم به عنوان یک ماده اصلی در ساخت و تعمیر کندوهایشان و محافظت از آن ها در برابر باکتری ها و عوامل خارجی و مزاحم استفاده می کنند. با مشاهده ی زنبور ها، هزاران سال است که انسان های سراسر دنیا از بره موم به عنوان یک مکمل سلامتی و دارویی که برای درمان عموم بیماری ها کاربرد دارد و همچنین از بره موم در مراسم هایی مانند مومیایی کردن، بهره می برده اند.تحقیقات اخیر راجع به بره موم نشان می دهد که این ماده دارای مزایای سلامتی دیگری همچون کاهش فشار خون، تقویت استخوان ها، کمک به بهبودی زخم ها و محفاظت از کبد می باشد.
این مقاله شما را با کاربردهای مدرن و نوین از بره موم و مزایای این داروی قدیمی، آشنا می کند.

ترکیبات فعال زیستی موجود در بره موم:

ترکیب شیمیایی بره موم بسیار وابسته به منشاء و منطقه جغرافیایی تولید آن و پوشش گیاهی آن منطقه و نوع نژاد زنبورهای عسل است. ترکیب شیمیایی بره موم می تواند در هر کندو با کندوی دیگر بسیار متفاوت باشد.
بره موم طبیعی به طور معمول به رنگ قهوه ای تیره یا سبز است، بوی شیرینی دارد و دارای مواد زیر است:
صمغ گیاهان( 50 تا 70 درصد)
موم زنبور عسل( 30 تا 50 درصد)
گرده( 5 تا 10 درصد)
انواع روغن که از مواد اصلی ساخت بره موم است و با توجه به منطقه تولید بره موم و پوشش گیاهی آن نوع خاصی از این روغن ها مانند روغن ریحان، آویشن و یا گل شمعدانی توسط زنبورها استفاده می شود.( 5 تا 10 درصد)
ترکیبات دیگر مانند اسیدها، قنندها و ویتامین های B و C و E( 5 تا 7 درصد)
اجزای فعال و اصلی بره موم ها فلاونوئید هایی مانند کرایسین هستند که آنتی اکسیدان های قوی هستند و توسط زنبورها از گیاهان و گل ها گرفته می شود. زنبور عسل , بره موم را با مخلوط کردن بزاق دهانشان با شیره درختان و ریزن گیاهی، گرده و موم تولید می سازند.
تا کنون بیش از 300 ماده فعال در بره موم شناسایی شده است که شامل مواد شیمیایی معطر، اسیدها، کربوهیدرات ها، روغن های گیاهی و ویتامین های B1، B2، C و E می شود. با افزایش علاقه به استفاده از بره موم در سراسر دنیا، تلاش برای کشف دیگر خواص دارویی بره موم بیش تر شده است.

نحوه ی عملکرد بره موم در داخل بدن :

تعداد زیادی از مواد فعال زیست و آنتی اکسیدان در بره مو م نشانگر گسترده بودن مزایای آن است. بره موم در بدن:
مانع رشد و انتشار یافتن باکتری ها و ویروس ها در بدن می شود.
با جلوگیری از رشد مخمر ها و قارچ های مضر با آن ها مبارزه می کند.
با جلوگیری از ترشح هیستامین در بدن به بهبود انواع آلرژی کمک می کند.
فشار خون را با کاهش فعالیت آنزیمی به نام تیروزین هیدروکسیلاز که می تواند باعث افزایش فشار خون شود، کاهش می دهد.
سلامت استخوان ها را افزایش می دهد و با افزایش تراکم استخوانی به بهبود شکستگی ها کمک می کند.
با جلوگیری از رشد سلول های سرطانی باعث مرگ این سلول ها شده (فرایند آپوپتوز) و با سرطان مبارزه می کند.
سلامت دندان و دهان را افزایش می دهد و با از بین بردن باکتری ها و کاهش تورم لثه ها، از بزرگ تر شدن حفره های دندان جلوگیری می کند.
سرعت بهبود زخم ها را با افزایش سرعت جوانسازی سلول های پوستی زیاد می کند.
از کبد در برابر سموم، آسیب ها و بیماری ها حفاظت می کند.
با کاهش سطح قند خون به بهبود دیابت کمک میکند.

فواید بره موم برای سلامتی، عوارض جانبی استفاده از آن و تداخلات دارویی مربوط به آن

1- باکتری ها و ویروس ها را نابود می کند :

زنبورها با پوشاندن وروذی های کندویشان با بره مو م مانع از ورود حشرات ریز و درشت و انتشار انگل های و باکتری ها مضر به داخل کندو میشود .
می توان با استفاده ی بره موم , باکتری های مضر، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها روی پوست و در داخل دهان را از بین برد. دوتا از بهترین بره موم های مطالعه شده در این زمینه، بره موم برزیلی و بره موم اروپایی است. در یک تحقیق انجام شده بر روی 30 کودک، بره موم برزیلی با انجام شست و شوی دهانی در نابودی باکتری های درون دهان، تاثیرگذار بود.

در تحقیقی انجام شده بر روی موش ها، بره موم فعالیت داروهای آنتی بیوتیک، ضد قارچ و ضد ویروسی را افزایش داده است. بره موم با غیر فعال سازی رشد و تکثیر میکروب ها، آن ها را از بین می برد.

2- یک آنتی اکسیدان است :

با وجود آنکه بسیاری از تحقیقات بر روی سلول ها و یا جانوران انجام گرفته است، اما چند تحقیق اخیر بر روی انسان ها نیز تایید می کند که بره موم دارای خاصیت آنتی اکسیدانی است.
در یک آزمایش بالینی به 67 نفر ، 15 قطره از محلول بره مو م ( پروپولیس ) دوبار در روز تجویز شد و دریافتند که بره موم عنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل می کند و باعث افزایش گلوتاتیون و هچنین HDL یا همان کلسترول مفید می شود. این ماده برای 3 ماه به افراد داده شد و خطر بیماری های قلبی را کاهش داد.
در یک آزمایش بالینی دیگر میان 47 نفر، بره موم پودر شده ( به همراه 50 میلی گرم فلاونوئید در روز) بعد از 30 روز باعث کاهش استرس اکسیداتیو در 23 درصد آقایان شد.

3- می تواند به بهبود دیابت نوع دوم کمک کند :

با توجه به مطالعات انجام شده بر روی انسان ها و جانوران، بره موم می تواند سطح قند خون بالا را پایین بیاورد و کنترل قند خون را در دیابت نوع دوم بهبود ببخشد.
در یک آزمایش بر روی بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم، مقدار 900 میلی گرم بره موم سبز روزانه مصرف کردند بعد از 8 هفته باعث کاهش قند خون شد.
در موش های مبتلا به دیابت، بره موم مکزیکی قند خون را پایین آورد و سیستم دفاع آنتی اکسیدانی را تقویت کرد.

4 – با عفونت های قارچی مبارزه می کند

بره مو م از ایجاد توده و غده در بدن توسط قارچ ها و عفونت های قارچی جلوگیری می کند . در یک مطالعه انجام شده بر روی 707 بیمار مبتلا به عفونت قارچی ناخن انگشتان دست، عصاره ی بره مو م استفاده شده در ناخن ها بعد از شش ماه باعث درمان عفونت در بیش از نیمی از شرکت کنندگان در ازمایش شد. این ماده می تواند به ناخن نفوذ کرده و بیوفیلم ها و زیست لایه های قارچی را از بین ببرد.
در چند تحقیق بر روی سلول ها، بره مو م شکل گیری خوشه های قارچی را با حل کردن سلول های قارچ های درون این بیوفیلم ها که برای چسبیدن به سطح بدن بودند، متوقف می کرد و از ابتلا به عفونت جلوگیر می کرد. همچنین می تواند قارچ هایی به نام کاندیدا را نابود کند و بیوفیلم های آن را از بین ببرد.

5 – می تواند فشار خون را کاهش دهد.

در یک تحقیق صورت گرفته بر روی 35 نفر، بعد از 3 ماه مصرف دو بار در روز بره موم توانست اندکی از هر دو نوع فشار خون (سیستولیک و دیاستولیک) بکاهد.
این ماده در موش ها توانست با جلوگیری از ترشح آنزیم هایی که باعث افزایش فشار خون می شود ( مثل تیروزین هیدروکسیلاز ) فشار خون بالا را کاهش دهد و از آسیب های قلبی جلوگیری کند.

6 – به بهبود آلرژی ها کمک می کند :

فعال سازی بیش از حد ماست سل ها و ترشح هیستامین ها می تواند باعث واکنش های حساسیتی مانند حساسیت فصلی، آسم و اگزما شود. در یک مطالعه بر روی یک موش، فلاونوئیدی بنام کوئرستین در بره موم یافت شد که باعث جلوگیری از ترشح هیستامین می شد و علائم آلرژی مربوط به سینوس را تسکین می داد.
به نظر می آید که مکمل های بره موم پاسخ های ایمنی اولیه و ثانویه یا همان Th1 و Th2 را به تعادل می رسانند اما احتمالا برای افراد با پاسخ ایمنی ثانویه بهتر باشند. افراد با پاسخ ایمنی اولیه باید از استفاده از بره موم برای جلوگیری از فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن، پرهیز کنند.
در یک موش سالم، بره موم برخی از سایتوکاین های التهابی Th1 ( اینتوفرون های نوع گاما) را کاهش داد. در یک موش مضطرب این ماده پاسخ Th2 را افزایش داد. در یک مطالعه دیگر بر روی موش ها بره موم پاسخ Th1 را فعال کرد.

7 – به بهبود زخم ها کمک می کند :

با توجه به مطالعات جانوری و سلولی، مکمل های بره موم به بهبود زخم ها با استفاده از افزایش سرعت رشد سلول های پوستی جدید کمک می کند.
و سرعت ترمیم زخم ها را در موش ها افزایش می دهد و به بازسازی بخش های صدمه دیده کمک می کند. در یک مطالعه سلولی، بره مو م چینی از سلول ها در برابر صدمات محافظت کرد، فعالیت کلاژن ها را حفظ کرد و ژن های گلوتاتیون آنتی اکسیدانی (مانند GCLM) را فعال کرد.

8- سلامت استخوان ها را افزایش می دهد:

بره موم استخوان ها را تقویت می کند و با افزایش تراکم استخوانی آن ها را سالم نگه می دارد مخصوصا بعد از وارد شدن آسیب.
در یک تحقیق بر روی موش ها، یک جز تشکیل دهنده بره موم توانست سرعت تشکیل استخوان های جدید را افزایش دهد.

9- با سرطان مبارزه می کند:

بره موم با جلوگیری از تشکیل رگ های خونی جدید توسط سلول های سرطانی با سرطان مبارزه می کند و این سلول های سرطانی در اثر کمبود اکسیژن می میرند.
با این حال برخی از اجزای تشکیل دهنده بره موم پایداری ندارند و برای منفعت رسانی نیاز دارند تا بهینه شوند. اجزای فعال و بهینه شده ی بره مو م توانستند سرطان را در هر دو نوع مطالعه ی سلولی و جانوری از بین ببرند.

10 – از کبد محافظت می کند:

بره موم از کبد در برابر آسیب های ناشی از مصرف الکل محافظت می کند و خطر ابتلا به بیماری های کبدی را با جلوگیری از زخم شدگی کبد کاهش می دهد.
در موش ها، عصاره بره موم آسیب های مزمن وارد به کبد را که ناشی از مصرف الکل بودند کاهش داد.

11- برای دندان ها مفید است:

در یک آزمایش بالینی میان 70 کودک سالم، شست و شوی دهانی با بره موم باعث کاهش باکتری های دهان شد.
در یک آزمایش دیگر که توسط 30 دانشجوی دندانپزشکی صورت گرفت، یک خمیردندان گیاهی که جز اصلی آن بره موم بود بعد از گذشت 2 هفته توانست بهتر از خمیردندان های تجاری پلاک دندان ها را کاهش دهد.
شاید پر کردن دندان ها با استفاده از بره مو م در هزاران سال پیش یکی از اولین شکل های دندانپزشکی باشد. اسکلت های انسان های باستان که در دندان آن ها بره موم همراه با موم برای پر کردن آن استفاده شده بود، کشف شده اند که قدیمی ترین این اسکلت ها در اسلوونی که مربوط به 6500 پیش است پیدا شده است.

12 – عوارض جانبی :

از آنجایی که انواع زیادی برهموم وجود دارد، استاندارد سازی و طبقه بندی کردن اثرات مصرف این ماده سخت است. به طور کلی مصرف بره موم امن است بجز برای مبتلایان به آلرژی نسبت به زنبور و فراورده های زنبور عسل .
مطالعات علمی دانشمندان ایتالیایی نشان داده است که در طی 5 سال از 18 مورد واکنش منفی افراد نسبت به محصولات حاوی بره موم، که 16 مورد از واکنش ها حساسیتی بودند، 7 مورد دیگر در افرادی که نسبت به بره موم آلرژی داشتند، رخ داده است که دوتای آن ها دچار مشکلات روده شدند.

13- تداخلات دارویی :

بره مو م از ترشح نوع خاصی از آنزیم های کبد (CPY1A2) را که بسیاری از داروها را در لوله های آزمایش متابولیزه می کند، جلوگیری می کند. این اتفاق ممکن است باعث افزایش غلظت خون و میزان سمی بودن دارو هایی مثل تئوفیلین، استامینوفن، پروپرانولول و تعدادی از داروهای ضد افسردگی مانند SSRI ها شود.
در سلول ها بره موم میزان تاثیرگذاری آنتی بیوتیک ها را افزایش می دهد. این کار ممکن است به مبارزه ی عفونت های باکتریایی با استفاده از آنتی بیوتیک ها کمک کند اما مطالعات بالینی نیاز دارد تا این مورد را اثبات کند.

مکمل ها و فرمول ها، دوز مصرفی و محدودیت ها :

بره موم در چندین شکل موجود می باشد و به نحوه مصرف افراد بستگی دارد .
عصاره، تنتور و اسپری
پودر خشک که معمولا در کپسول ها استفاده می شود.
بره مو م خام و به شکل رزین به دست آمده از کندو.
شربت برای مصرف به صورت خوراکی که اغلب برای خوردن آن را به عصاره های دیگر یا عسل مخلوط می کنند.
بره مو م برای پوست به شکل کرم دست و صورت، ژل و پماد.
شامپو
خمیر دندان
بره موم اعلا و تازه در فروشگاه ها عسل گراوان و داروخانه ها یافت می شود. حالت عصاره و تنتور آن با توجه به استفاده ی آن برای موارد دندانپزشکی بیش تر مورد تحقیق قرار گرفته است. همچنین بر روی فرمولاسیون نوع مصرفی آن برای پوست نیز مطالعاتی انجام شده است.

بره موم و محصولات دیگر زنبور عسل :

بره مو م، ژل رویال یا همان شاه انگبین و عسل همگی شامل فلاونوئیدهای فعال زیستی هستند. همه آن ها آنتی اکسیدان و ضد التهاب می باشند. مصرف آن ها همراه هم می تواند برای رفع التهاب، درمان عفونت ویروسی، باکتریایی و قارچی، افزایش سرعت بهبودی زخم ها و محافظت از قلب مفید باشد.
ترکیب بره موم به همراه عسل و ژل رویال برای مبارزه با عفونت ها بسیار خوب است.

آیا می توان بره موم را خورد؟

برهموم همچون دیگر محصولات زنبورها یک مکمل سلامتی در نظر گرفته می شود. شما می توانید برهموم خالص را بخورید اما معمولا این ماده به صورت عصاره به عسل اضافه می شود تا طعم آن را بهتر کند. بره موم برای مصرف به صورت قرص هایی لوزی شکل و آدامش نیز موجود می باشد.

دوز مصرفی :

با وجود اینکه هیچ مقدار پیشنهادی ای برای دوز مصرفی بره موم تعیین نشده است اما این ماده می تواند غیر سمی و امن در نظر گرفته شود البته همانطور که گفته شد بجز برای افراد دارای حساسیت به محصولات زنبور عسل .
در مطالعات بالینی مقدار مصرفی بره موم از 50 تا 1000 میلی گرم در روز بوده است که هیچ گونه عوارض جانبی خاصی نداشته است.

تجربه ی افراد :

مصرف کنندگانی که برهموم را از مغازه های سلامتی و بهداشتی تهیه کرده اند تجربه ی مثبتی داشته اند. آن ها عصاره، کپسول و قرص ها را برای سیستم ایمنی و جلوگیری از گلودرد و تسکین درد سینوس ها بسیار مفید دانسته اند.